Siirt’in Tiftikkeçileri Ve Battaniyeleri

Çok eski yıllardan gelen yetiştiricilik ve el dokuması ile birbiriyle bütünleşen Siirt’in tiftik keçileri ve Siirt battaniyesi sanatın ve emeğin en güzel örneklerinden ve kaybedilmemesi gereken değerlerimizdendir. Aslında yetiştiriciliği Ankara’dan dünyaya yayıldığı için tiftik keçilerinin adı dünyada Angora ismi ile de anılmaktadır. Keçi ırkının en yaşlı soyundan olan tiftik keçilerinin İlk yetiştirildiği yıllarda sayılarının çok fazla olduğunu fakat sonradan azaldığını ve neredeyse yok olmak üzere olduğunu görebiliriz. Bunun nedeni şöyle açıklayabilirim; Osmanlı İmparatorluğu’nun otuz birinci padişahı olan Abdülmecit sultan bir zamanlar tiftik keçilerinden özel hediyeler, kumaşlar, giysiler, çarıklar, sarıklar ve birçok süs eşyası yaptırarak para karşılığı beklemeksizin dağıttırmış ve 9 adet damızlık tiftik keçisini Avrupa’nın ve Afrika’nın Ankara’ya mevsim açısından en çok benzeyen yerlerine hediye olarak göndermiştir. Ankara ili dışında en çok Afrika’ya ve ABD’ye uyum sağlayan tiftik keçisinin ticareti ABD ve Afrika'da şu yıllar itibarı ile daha yaygındır. Türkiye'yi baz alırsak Ankara'nın tüm illerinde tiftik keçisi ticareti yapılmaktadır. Ankara dışında iç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu illerine uyum sağlamıştır. Siirt, Mardin illerindedir yetiştirilmekte ve ticareti yapılmaktadır. Yalnız Siirt’te hem tiftik keçisi yetiştirilir hem de tiftiklerden el dokuma sanatı ile yapılan Atkılar, şapkalar, hırkalar, patikler, dokuma kilimler,  ve şimdiki konumuz olan battaniyeler üretilir. Siirt’in tiftik keçileri ve battaniyeleri hakkında biraz bilgi vermek istiyorum.

Tiftik Keçilerinin Genel Yapıları ve Özellikleri: 

• Ankara’da yetiştirilen tiftik keçilerinin yüzü ve ayakları dahil olmak üzere tüm tüyleri beyazdır.
• Siirt ve Siirt’e yakın bölgelerde krem rengi, kahve rengi, gri, ve siyah rengi de görülebiliyor. 
• Bu tiftik keçilerinden bu ilde el dokuma sanatı ile Siirt battaniyesi ve diğer değerli eşyalar yapılıyor.

Tamamen el emeği ve alın teri ile yapılan bu Siirt battaniyesi ve diğer el dokumalarının aşamaları tabii ki de keçi yetiştirmekten başlıyor. Tabii ki yalnızca kırkmak için keçi veya kırkılmış tiftikleri esnaf pazarından da satın alabiliyorlar. Keçiyi yetiştiren bir esnafı ele alırsak eğer, yılda iki kez kırkım yapma imkanı olabiliyor.  Tiftik keçisi yumuşak ve lezzetli bir ete sahip fakat tiftiğinden yararlanmak için onun iyi beslenmeli  ve sütünün asla sağılmaması gerekiyor. Çünkü hem besi, hem de hayvandan sadece oğlaklarına yetebilecek kadar çıkan sütünün sağılması tiftiğinin esnekliğinin, uzunluğunun parlaklığının, kısaca kalitelisinin düşmesine sebep oluyor.

İyi yetiştirilen ve verimini tiftiklerinden belli eden tiftik keçisi kırkılıyor. Bir kırkmada bir keçiden 8 - 10 kilogram tiftik elde ediliyor. Tiftikler rengine göre ayrıştırılıyor.( satmak isteyenler esnaf çarşısında renk ve kaliteye göre ayrıştırıp esnaf pazarına koyuyor) daha sonra tiftikler yıkanıyor ve bükme işlemine geçiliyor. Bunu genelde kadınların yaptığı hakkında bir bilgiye sahibim. Sebebi de kendi düşüncelerim doğrultusunda sabır gerektiren bir iş olduğu yönünde. Kırkılan tüm tiftikler iplik haline getirile kadar bükülüyor.

Daha sonra Siirt battaniyesi yapılmak üzere tahta dokuma makinasına alınıyor. Tamamen el uğraşı ile desenler verilerek Siirt battaniyesi bitirilmiş oluyor. Şekil ve desen vermek amacıyla Siirt battaniyesi taranıyor. Ardından kurutularak satışa hazır hale getiriliyor.